Cmentarz

Cmentarz św. Eufrozyny z Połocka

Cmentarna kaplica pw. św. Eufrozyny z Połocka

eufrozyna_zdjecie

Od 1882 roku wierni parafii św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku grzebani byli na nowym cmentarzu w dzielnicy Wygoda. W tym czasie teren ów znajdował się poza administracyjnymi granicami miasta. W 1901 roku, staraniem ówczesnego proboszcza ks. Pawła Zielińskiego, dokonano konsekracji cmentarnej kaplicy pw. Wszystkich Świętych. Okres międzywojenny przyniósł istotne zmiany w położeniu Cerkwi w Polsce i w Białymstoku. Sanacja traktowała prawosławie jako relikt zaborów i za wszelką cenę dążyła do jego osłabienia. W wyniku podjętych działań w strefie obecnego miasta czynne pozostały jedynie dwie parafie - św. Mikołaja i Zaśnięcia NMP (Starosielce). Wytyczenie wschodnich granic państwowych po II wojnie światowej, rozbiło diecezję grodzieńską na dwie części (po stronie polskiej i białoruskiej). Reorganizując strukturę PAKP Sobór Biskupów zdecydował o utworzeniu diecezji białostocko-gdańskiej. 7 września 1951 roku cerkiew św. Mikołaja otrzymała status świątyni katedralnej. Szybki rozwój przemysłu i osiedli z "wielkiej płyty" spowodował znaczny wzrost liczby mieszkańców Białegostoku. Pojawiła się pilna potrzeba erygowania nowych parafii. Decyzją arcybiskupa Sawy (ordynariuszem diecezji został w 1981 roku) utworzono parafię Wszystkich Świętych. Od 15 lipca 1982 roku cmentarna kaplica na Wygodzie zaczęła pełnić funkcję cerkwi parafialnej. Proboszczem nowej placówki został ks. Aleksander Chilimoniuk.

Przejęcie cmentarza pod zarząd parafii Wszystkich Świętych zdynamizowało starania soboru o wytyczenie nowego miejsca na "wieczny spoczynek" wiernych. Proboszcz katedry, ks. Serafin Żeleźniakowicz, we wrześniu 1984 roku złożył na ręce Geodety Miejskiego podanie, by w związku z wyczerpaniem powierzchni grzebalnej na istniejącym cmentarzu, działkę przy ul. Szosa Ełcka 7 przeznaczyć na pochówek zmarłych. Wniosek został rozpatrzony odmownie. Poszukiwania innego terenu swój finał znalazły dopiero w 1986 roku. Parafii św. Mikołaja przyznano wówczas prawo do ziemi na peryferiach Białegostoku - przy ul. Olejniczka 67 (obecnie ul. św. Andrzeja Boboli). 31 października Wojewoda Białostocki wydał decyzję w sprawie ustalenia lokalizacji nowego cmentarza wyznaniowego. Postanowienie stwierdzało, że grunty na Słonecznym Stoku (o numerach geodezyjnych 242 i 243) wyłączone zostają z produkcji rolniczej. Parafii nakazano opracowanie planu realizacyjnego zagospodarowania powierzchni grzebalnej i uzgodnienie go z Wojewódzkim Inspektoratem Sanitarnym. W grudniu 1986 roku sobór św. Mikołaja w/w działki nabył prawomocnym aktem notarialnym. Oficjalne zezwolenie na budowę cmentarza Wydział Urbanizacji, Architektury i Nadzoru Budowlanego Urzędu Miejskiego w Białymstoku wydał z dniem 13 listopada 1987 roku (na terenie o powierzchni 8,3 ha zaplanowano lokalizację 8000 grobów).

Inicjatorem budowy cmentarnej cerkwi św. Eufrozyny był ówczesny proboszcz katedry, ks. Serafin Żeleźniakowicz. 10 lutego 1988 roku Wicewojewoda Białostocki oddzielnym pismem ustalił położenie kaplicy i zalecił opracowanie projektu technicznego obiektu. Wykonaniem odpowiednich planów zajęli się architekci: Aleksander Bielski i Jan Kielecki. Powstała świątynia, która ma dwie kondygnacje. Do celebry nabożeństw przeznaczony jest poziom górny, który liczy 150 m2 powierzchni. 1 września 1990 roku podczas uroczyści poświęcenia cmentarza wmurowano kamień węgielny pod budowę kaplicy. Mimo początkowych trudności (związanych z uzyskaniem zezwolenia na korzystanie z linii wysokiego napięcia oraz doprowadzeniem bieżącej wody do miejsca budowy) prace posuwały się bardzo szybko. Już w czerwcu 1992 roku kopułę świątyni zwieńczył krzyż. Ceremonii podniesienia krzyża przewodniczył arcybiskup Sawa w asyście licznie przybyłego duchowieństwa. Rok później, 5 czerwca 1993 roku, w budującej się kaplicy celebrowano pierwszą św. Liturgię. 1 listopada 1993 roku ówczesny ordynariusz diecezji dokonał poświęcenia ołtarza i konsekracji świątyni. Do dnia dzisiejszego cerkiew św. Eufrozyny jest własnością parafii św. Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku.

Cotygodniowo, w sobotę, w cmentarnej kaplicy księżnej z Połocka celebrowana jest Święta Liturgia. W pierwszą i trzecią niedzielę miesiąca w intencji zmarłych odprawiany jest akatyst. Powyższe nabożeństwa obsługuje kler soboru. Oprócz wspomnianych służb, stałym elementem modlitwy w cerkwi św. Eufrozyny są egzekwie (pogrzeb) - celebra w dniu złożenia do grobu. Trzy razy w roku dokonuje się święcenia grobów: w wielkanocną sobotę, 5 czerwca (święto parafialne) oraz 1 listopada (w dzień św. Jana Rylskiego).

Parafialne święta:
5 czerwiec (23 maj wg starego stylu) - dzień św. mcz. Eufrozyny księżnej Połockiej.

1 listopad (19 październik wg kalendarza juliańskiego) - dzień św. Jana Rylskiego (święto konsekracji kaplicy).

Porządek nabożeństw:
sobota, godz. 8:45 - Liturgia Święta

niedziela (pierwsza i trzecia), godz. 15:00 - akatyst za zmarłych (akafist)

od Wielkanocy do 1 października akatyst za zmarłych o godz. 16:00

Zdjęcia cerkwi św. Eufrozyny

eufrozyna

Z powodu ubogich źródeł o życiu świętej mniszki nie można powiedzieć zbyt wiele. Dokładna data jej urodzin nie jest znana. Najbardziej prawdopodobny wydaje się rok 1104. Święta Eufrozyna przyszła na świat jako księżna połocka o świeckim imieniu Predsława. Rodzice swą córkę wychowywali na przyszłą władczynię. Uczono ją kurtuazji i dostojeństwa w zachowaniu i słowie, zgłębiała grekę, łacinę, muzykę i taniec. Gdy ukończyła 12 lat ojciec i matka zaczęli myśleć o jej zamążpójściu. W tajemnicy przed nimi Predsława uciekła do klasztoru. Przełożoną monastycznej wspólnoty była jej ciotka - ona też zaopiekowała się córką połockiego księcia. Niedoszła księżna złożyła niebawem śluby zakonne (przyjmując imię Eufrozyna). Całkowite oddanie modlitwie, postom i zgłębianiu Pisma Świętego odrodziło ją duchowo. Po kilku latach w klasztorze, Eufrozyna przeniosła się do cel zakonnych przy soborze św. Zofii - Mądrości Bożej w Połocku. Głównym jej zajęciem było wówczas przepisywanie nabożnych ksiąg.

Około 1128 roku połocki biskup Eliasz błogosławił młodej mniszce na założenie żeńskiego monasteru. Ofiarowane przez rodzinę środki pomogły Eufrozynie zorganizować klasztor Przemienienia Pańskiego. Zakonne siostry osiedliły się w miejscu szczególnym. Zwano je Sielco (wcześniej znajdowała się tam cerkiew Spasa, w kryptach której grzebano pierwszych połockich biskupów). Wyjątkowość przełożonej szybko zyskała wspólnocie przychylność i oddanie lokalnej społeczności. Wokół Eufrozyny zaczęli się skupiać architekci, złotnicy, ikonografowie, rzeźbiarze, kowale i ludwisarze. Nadania władz świeckich znacznie podniosły stan zamożności klasztoru, a to z kolei pozwoliło na budowę nowej kamiennej świątyni. Cerkiew Zbawiciela wzniesiono w rekordowym czasie - 30 tygodni. W XII wieku była ona największym osiągnięciem architektury na tych ziemiach. W niemal niezmienionym stanie przetrwała do dziś.

Na zamówienie ihumeni Eufrozyny utalentowany jubiler Lazar Bohsza do nowej świątyni Spasa wykonał sześcioramienny krzyż z drzewa cyprysowego. Krucyfiks miał służyć do przechowywania relikwii. Pokryty był srebrem i złotem oraz wysadzany szlachetnymi kamieniami i perłami. Zlecenie przełożonej zrealizowane zostało w 1161 roku. Przez wiele wieków krzyż Eufrozyny stanowił największą świętość klasztoru. Niestety w latach 20. XX wieku w jego posiadanie weszli badacze radzieccy. Krucyfiks trafił do muzeum w Mohylewie, a od 1941 roku (po napaści III Rzeszy na ZSRR) zaginął zupełnie. Odtworzył go w 1998 roku Mikołaj Kuźmicz (mistrz z Brześcia poświęcił na to pięć lat mozolnej pracy). Krzyż Eufrozyny to nie tylko symbol świętości - to symbol państwowości Białorusi.

U schyłku życia, w 1167 roku, św. Eufrozyna udała się w pielgrzymkę do Ziemi Świętej. Dystans między Połockiem a Jerozolimą zdecydowano się pokonać pieszo. Po przekroczeniu granicy Bizancjum pielgrzymi napotkali na swej drodze wojska imperatora Manuela Komnena (1143-1180). Głównodowodzący armią skierował ihumenię i jej orszak do Konstantynopola. Połocką mniszkę przyjęto w stolicy z honorami i atencją należną osobie książęcego rodu.
Trudy pielgrzymki bardzo nadwątliły siły Eufrozyny. Po przybyciu do Jerozolimy zaledwie trzy razy zdążyła odwiedzić świątynię Zmartwychwstania i pokłonić się Grobowi Pańskiemu. Wkrótce zaniemogła, a po kilku tygodniach choroby zmarła. 23 maja 1173 roku (nowy styl jeszcze wówczas nie istniał) jej ciało pochowano w monasterze św. Teodozego.

W 1187 roku po bitwie pod Hittinem muzułmanie zdobyli Jerozolimę. Sułtan Saladyn pozwolił jednak ruskim mnichom przewieść ciało św. Eufrozyny z Palestyny do Ławry Pieczerskiej w Kijowie. Relikwie przełożonej złożono w Bliżnich Pieszczerach. Utworzony przez św. ihumenię żeński klasztor "koło cerkwi Spasa" odrodził się ponownie w 1841 roku. Pół roku później z soboru św. Zofii - Mądrości Bożej w Połocku przeniesiono do cerkwi Przemienienia Pańskiego krzyż św. Eufrozyny. Równolegle podjęto starania o powrót relikwii z Kijowa. Zabiegi długo były bezowocne. Dopiero Wszechrosyjski Sobór z 1909 roku pozwolił moszczy księżnej-mniszki przenieść na rodzinną ziemię. Uroczystości rozpoczęły się 22 kwietnia na Ukrainie i zakończyły 23 maja 1910 roku w Spaso-Eufrozyńskim Monasterze. Komunistyczne władze Związku Radzieckiego w 1921 roku skonfiskowały sarkofag z relikwiami świętej. W maju następnego roku grobnica została otworzona, a moszczy trafiły do Muzeum Ateizmu w Witebsku. Dwadzieścia lat później, 23 października 1943 roku, połockie mniszki wyprosiły u niemieckich okupantów zbezczeszczoną świętość. Po długiej wędrówce relikwie św. Eufrozyny wróciły wreszcie do założonego przez nią monasteru.

Makieta obrazująca wygląd cerkwi Spasa w XII wieku.
Makieta obrazująca wygląd cerkwi Spasa w XII wieku.
Cerkiew św. Spasa w Połocku - stan obecny.
Cerkiew św. Spasa w Połocku - stan obecny.

Prawosławna ikona przedstawia św. Eufrozynę Połocką pod postacią niewiasty w ciemnym habicie wielkiej schizmy. Jej ręce złożone są zwykle na piersiach. Jednak bardzo często księżna-ihumenia trzyma w prawej ręce sześcioramienny krzyż św. Eufrozyny, w lewej zaś - makietę soboru Hagia Sophia w Połocku. "Matka ziemi ruskiej i żeńskiego monastycyzmu" jest jedną z czołowych postaci, które odnajdujemy na ikonach "Soboru świętych ziemi białoruskiej". Pamięć św. Eufrozyny Połockiej Cerkiew czci 5 czerwca (23 maja wg kalendarza juliańskiego) oraz w 10-tą niedzielę po Wielkanocy (Wszystkich Świętych Ziemi Białoruskiej).

TROPARION, ton 4

Podrażajuszczy dwanadiesiatoletna dwanadiesiatoletnu Christu, uczciwszemu wo swiatiliszczy Bożiju Słowu, posledowała jesi Jewfrosinije. Sławu wremiennuju i ziemnaho obrucznika ostawlszy i wsia mirskaja prezrewszy, krasniejszemu pacze wsiech Christu siebie uniewiestiła jesi, krest wziemszy, putiem anhielskaho żitija szestwujuszczy i mnogaja k Niemu nastawlajuszczy, wo błagouchanii mira w Niebiesnyj Czertog wostiekła jesi, idieże moli, Jeho że wozlubiła jesi, o cztuszczych błagoczestiju pamiat` twoju.

TROPARION, ton 3

Wiesielisia, ziemle połotskaja, krasujsia i likuj obitiel Spasowa, sie bo Hospod` ispołni żełanije sierdca waszeho: duchownaja mati wasza i predstatielnica Jewfrosinija, bogomudraja jako ptica wozletie ot grada Kijewa, i jako gorlica obretie gniezdo swoje wo obitieli drewnieho udieła swojeho, idieże sobirajet ptiency swoja pod krylie swoi, sochraniti i utwierditi ja w prawowierii, priszestwijem mnogocelebnych moszczej swoich proswietiti omraczennaja, sobrati rastoczennaja, razogna i tmu iskuszenij i bied ot wopijuszczych wierno: spasaj nas molitwami twoimi, jako predstatielnica nasza prepodobnaja mati Jewfrosinija.

KONDAKION, ton 8

Izbranniej Bogom ot samaho rożdienija, i pryzwanniej na służenije Jemu, w czinie anhielstiem Hospodiewi posłużywszej swiato, i prepodobno pożywszej, i nynie s niebiesnymi siłami Hospoda woschwalajuszczej, o nas że hresznych, pred Hospodiem chodatajstwuj, s radostiju i lubowiju wozzowiem: Radujsia, Jewfrosinije, niewiesto Christowa wsieczestnaja.

Cmentarz św. Marii Magdaleny

Cmentarna kaplica pw. św. Marii Magdaleny

maria_magdalena_zdjecie

Wzgórze Marii Magdaleny (popularnie zwane „Magdalenką”) usytuowane jest obecnie w ścisłym centrum miasta. W XVIII wieku pagórek ów był ważnym punktem widokowym w urbanistycznej kompozycji zabudowy doliny rzeki Białej. Obrawszy Białystok na główną siedzibę swych dóbr, Jan Klemens Branicki rozpoczął przebudowę pałacu i miasta. W 1758 roku z fundacji hetmana koronnego wzniesiona zostaje barokowa świątynia poświęcona św. Marii Magdalenie. Zwózkę kamienia na fundamenty rozpoczęto już w lutym tegoż roku. Z polecenia hetmana pracami budowlanymi kierował Adam Bujakowski. Kaplica „na górce” miała kształt niewielkiej rotundy, którą przykrywał dach z jedną kopułą. 18 sierpnia 1758 roku, po obiciu kopuły miedzianą blachą, budowę kościółka ukończono. Biskup wileński Ignacy Massalski jesienią 1758 roku dokonał konsekracji świątyni. W notatce Adama Bujakowskiego z 1771 roku czytamy: Kaplica pod tytułem św. Marii Magdaleny murowana, z jedną kopułą, białą, blachą pobita, a po słupach zielono malowana, wkoło wapnem otynkowana, przy niej fundament na parkan murowany, dwoma gradusami kamiennymi1

W 1768 roku Jan Klemens Branicki przypisał kaplicę „na Magdalence” do altarii św. Rocha. W pierwotnym zamyśle hetmana świątynne wzgórze nie miało pełnić funkcji nekropolii. Cmentarz założono tu dopiero po 1806 roku. Pierwszą pewną informacją o pochówkach przy kościółku św. Marii Magdaleny jest wykonana w języku rosyjskim adnotacja na planie z 1807 lub 1808 roku (Plan von der Stadt Bialystok). W tłumaczeniu na język polski brzmi ona następująco: Kaplica grobowa Marii Magdaleny, przy której w czasie wojny grzebano żołnierzy rosyjskich. Pierwszy zaś katolicki pogrzeb, jak wynika z ksiąg metrycznych parafii Wniebowzięcia NMP w Białymstoku odbył się tutaj 27 lutego 1807 roku. Z analiz metryk zgonu parafii w Dojlidach za lata 1796-1826 (cerkiew białostocka była wówczas jej filią) wynika, że o ile unici z okolicznych miejscowości grzebani byli na cmentarzu dojlidzkim, to pochówku zmarłych z Białegostoku dokonywano na cerkiewnej parceli przy Bramie Choroskiej. Rozbiory Rzeczpospolitej i, w dalszej perspektywie, wojna pruska przyczyniły się do powstania wokół rotundy na wzgórzu „Magdalenki” nekropolii komunalnej. Na mocy traktatu w Tylży, w 1807 r. Białystok stał się stolicą obwodu i został wcielony do zaboru rosyjskiego. Do miasta przybyła carska administracja i garnizon wojskowy. Pałac, grunta miejskie oraz pozostałe ziemskie majątki Branickich przeszły na własność państwa (Imperium Rosyjskiego). „Dominium białostockie”, zarządzające mieniem obwodu, przekształciło parafialny cmentarz kościoła rzymskokatolickiego w nekropolię publiczną, miejską. Od 1814 roku w metrykach pogrzebowych parafii Wniebowzięcia NMP spotykamy nowy zapis: cmentarz wspólny przy św. Magdalenie. Dokument sporządzony po wizytacji biskupiej w 1828 roku stwierdza ponadto: cmentarz Marii Magdaleny odległy od miasta na 1,5 wiorsty, na którym (…) koło kaplicy chowają się rzymskokatolickiego obrządku, i tam dla szczupłości miejsca zupełnie zawalony trupami. Na drugiej części chowają się unici. Na trzeciej części chowają się greko-rosyjscy. Ten cmentarz na cudzym gruncie bez żadnego oparkowania².

Istotna zmiana struktury wyznaniowej ludności Białegostoku nastąpiła po 1839 roku. W wyniku kasaty unii, część wiernych kościoła grekokatolickiego wróciła do prawosławia. Przyrost w liczbie wiernych odnotowuje również sobór św. Mikołaja (parafię erygowano bezpośrednio po konsekracji świątyni w 1846 r.). Wobec braku odrębnego cmentarza proboszcz soboru zabiegał u władz „dominium białostockiego” o oddanie w zarząd parafii wielowyznaniowej nekropolii przy kaplicy św. Marii Magdaleny. Historyk rzymskokatolickiej diecezji wileńskiej, ks. Jan Kurczewski, uważa, że przekształcenie kościółka „na górce” w cerkiew miało miejsce po 1861 r., zaś 1865 r. rotundę przebudowano. Powyższa opinia cytowana jest dziś w wielu publikacjach³. Archiwum Diecezji Białostocko-Gdańskiej PAKP ma jednak dokumenty, z których wynika, że przejęcie wzgórza „Magdalenki” przez prawosławnych nie było związane z represjami, jakie carat wprowadził po upadku powstania styczniowego.

Kroniki kościoła białostockiego z 1849 r. podają, że prawosławni wierni usiłowali przejąć kościółek i cmentarz wokół rotundy. Na czym „usiłowania” te polegały – trudno stwierdzić. Faktem jest, że w sprawozdaniu proboszcza soboru, ks. Jana Sitkiewicza, za rok 1851 pojawia się informacja, że na cmentarzu miejskim znajduje się czasownia św. Marii Magdaleny – zapis powtarza się w kolejnych sprawozdaniach (za lata 1856-1859)⁴. Z inicjatywy wiernych parafii św. Mikołaja w 1860 roku przeprowadzono remont i rozbudowę kaplicy. Na osi północ-południe rotundę powiększono o część ołtarzową oraz przedsionek. W kolejnym roku położono nową podłogę i postawiono ikonostas. Adaptacja wnętrza to dowód, że już wtedy (do 1860 r.) białostocki sobór miał tytuł prawny do zarządzania kaplicą. 25 lipca 1861 roku cerkiewkę św. Marii Magdaleny wyświęcono w obrządku prawosławnym.

Obecny kształt czasownia św. Marii Magdaleny otrzymała po remoncie w 1865 roku. Do rotundy dobudowano wówczas dwa prostokątne aneksy, a wieżyczkę zwieńczono cebulastym hełmem, kopułą. Na mocy decyzji władz miejskich „dominium białostockiego” z dniem 15 kwietnia 1887 roku cmentarz „na górce” został zamknięty. Od tego czasu do połowy XX w. nekropolia na wzgórzu „Magdalenki” funkcjonowała jako cmentarz historyczny (stary). Przypisaną do soboru kaplicę w okresie międzywojennym obsługiwał kler parafii św. Mikołaja – cmentarz był nieczynny. Jako miejsce grzebalne użyto go tylko raz. W roku 1918 dokonano na nim pochówku białostoczan, którzy zmarli w wyniku epidemii grypy hiszpanki. Ostateczna likwidacja nekropolii nastąpiła po II wojnie światowej. W 1958 r. cmentarny grunt przejął Skarb Państwa. Nowa administracja teren wokół rotundy przekształciła w park miejski. Tym sposobem Urząd do spraw Wyznań w Warszawie „rozstrzygnął” spór co do własności „Magdalenki”, który, przed sądami różnych instancji, od sierpnia 1944 roku, toczył się między rzymskokatolicką parafią św. Rocha a soborem św. Mikołaja. Kres odwołaniom położył rok 1964. Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku „pouczyło” wówczas prawosławną parafię przy ul. Lipowej, że może ona wydzierżawić od miasta budynek cerkiewki św. Marii Magdaleny wraz z gruntem wokół niej (kwestii tej nigdy formalnie nie uregulowano).

Spuścizną działań inwestycyjnych lat PRL-u jest, wkopany we wschodni stok „Magdalenki”, amfiteatr. Budowa obiektu trwała 3 lata (1970-1973) i przyczyniła się do zniszczenia oraz dewastacji około 2000 grobów. Na potrzeby centralnych dożynek (urządzono je w Białymstoku w 1973 r.) z powierzchni cmentarza usunięto nagrobki, a teren wokół wzgórza splantowano spychaczem. Tym sposobem doszło do całkowitej likwidacji napowierzchniowej części cmentarza⁵, chociaż szczątki zmarłych spoczywają tam nadal. Prace archeologiczne prowadzone w północno-zachodniej części nekropolii w 2010 r. (w związku z poszerzeniem pasa drogowego ul. Kalinowskiego) były de facto ekshumacją szczątków ludzkich z obszaru budowy. Ratunkowe badania wykopaliskowe objęły ok. 1500 m2 powierzchni. Odkryto łącznie 390 grobów.

Od 2006 roku cerkiew „na górce” Marii Magdaleny jest kaplicą, która z mocy prawa, urzędowo, należy do mienia trwałego soboru św. Mikołaja. Komisja Regulacyjna do spraw Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Warszawie, działająca na podstawie ustawy z 4 lipca 1991 r. o stosunku państwa do PAKP, orzekła: przywrócić Parafii Prawosławnej pw. Świętego Mikołaja Cudotwórcy w Białymstoku własność nieruchomości położonej w Białymstoku, przy ul. Konstantego Kalinowskiego 11. Werdykt zatwierdzono 18 października 2006 r. Tym samym białostocki sobór znowu stał się właścicielem cmentarza „na Magdalence”.

Zwierzchnik Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego, ks. abp gen. bryg. Sawa, w 1995 roku erygował w Białymstoku wojskową parafię świętych apostołów Piotra i Pawła. Od 1 kwietnia tegoż roku kaplica „na górce” została czasowo użyczona na cerkiew garnizonową. Pierwszym jej proboszczem był ks. ppłk prot. Aleksy Wojciuk.

1 A. Sztachelska-Kokoczka, Jeszcze raz o kaplicy św. Marii Magdaleny, w: „Białostocczyzna”,Białystok 1992, nr 4/28, s. 69.
2 D. Wysocka, Opera na cmentarzu, w: „Przegląd Prawosławny”, Białystok 2006, nr 5 (250), s. 27, [por.:] ks. T. Krahel, Najstarsze białostockie cmentarze katolickie, w: „Czas Miłosierdzia”, Białystok 2010, nr 1, s. 22-23.
3 H. Mościcki, Białystok. Zarys historyczny, Białystok 1933, s.169; J. Maroszek, Własność cerkiewna na terenie miasta Białegostoku, „Białostocczyzna”, Białystok 1992, nr 3/27, s. 15; A. Dobroński, Białystok. Historia miasta, Białystok 1998, s. 47, przyp. 20 – żaden z autorów nie podaje przy tym przypisu źródłowego.
4 Archiwum Diecezji Białostocko-Gdańskiej, Sprawozdania kleru parafii św. Mikołaja, teczka nr 2.
5 porównaj: J. Tołłoczko, Ł. Włoch, Karta Ewidencyjna zabytku nieruchomego „Kaplica rzymsko katolicka, obecnie prawosławna pw. św. Marii Magdaleny”, nr 2721 w archiwum Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Białymstoku.

Parafialne święta:

* 4 sierpień (22 lipiec wg starego stylu) - dzień św. Równej Apostołom Marii Magdaleny

* 12 lipiec (29 czerwiec wg kalendarza juliańskiego) - dzień śww. Apostołów Piotra i Pawła.

Porządek nabożeństw:

sobota, godz. 17:00 - całonocne czuwanie (wsienoszcznoje bdienije)

niedziela, godz. 8:00 - Liturgia Święta

Święta z cyklu dwunastu wielkich:

godz. 17:00 - całonocne czuwanie (w przeddzień święta)

godz. 9:00 - Liturgia Święta

Zdjęcia cerkwi św. Marii Magdaleny

maria_magdalena

Według Biblii Maria z Magdallah (lub Migdal - obecnie El-Me-dżel) to jedna ze świętych niewiast niosących wonności. Żyła w I wieku n.e. Urodziła się w wiosce położonej cztery kilometry na północny-zachód od Tyberiady nad jeziorem Genezaret w Galilei (dzisiejsza Syria). W młodości była opętana przez złe moce. I gdy Chrystus wypędził z niej siedem złych duchów (Łk 8, 2; Mk 16, 9), wtedy przyłączyła się Niego i przyjęła wiarę chrześcijańską. Ewangelia mówi, że Zbawiciel chodził po miastach i wioskach, zwiastując dobrą nowinę o Królestwie Bożym, a dwunastu z Nim, i kilka kobiet, które On uleczył od złych duchów i od chorób: Maria zwana Magdaleną, z której wyszło siedem demonów, i Joanna, żona Chuzy, zarządcy dóbr Heroda, i Zuzanna, i wiele innych.Święta Maria Magdalena była swego rodzaju Apostołką Apostołów. Jak najgorliwszy i wierny uczeń podążała za swym Panem - odprowadzała Go na Golgotę, nie lękała się stanąć przy Krzyżu, jako pierwsza wczesnym rankiem przyszła do ogrodu Józefa z Arymateii i ujrzała w pustym grobie dwóch aniołów w bieli siedzących. Boski Nauczyciel sowicie wynagrodził jej oddanie i wytrwałość. Była pierwszym człowiekiem, który ujrzał Zmartwychwstałego. I przyszła Maria Magdalena, oznajmiając uczniom, że widziała Pana (J 20, 18).

Całe późniejsze życie świętej z Magdali to przykład wiernej służby Panu i Jego Cerkwi. Hagiografia przekazała nam opowieść o tym, jak Maria dotarła do Rzymu. W stolicy Imperium mieszkanka Galilei srogiemu Tyberiuszowi (14-37) przyniosła w prezencie malowane jajko (symbol śmierci, z której rodzi się życie). Skargę na niegodziwość wyroku prefekta Piłata i bezprawne skazanie Jezusa na śmierć zakończyła słowami: "Chrystus Zmartwychwstał".

Po wizycie w Wiecznym Mieście Maria zdecydowała się wrócić do Palestyny. W krajach między Italią a Azją Mniejszą głosiła Dobrą Nowinę. Z misją przybyła też do Efezu. Zanim "zasnęła w Panu" dołączyła do apostoła Jana Teologa i pomagała mu szerzyć wiarę chrześcijańską.

Edykt tolerancyjny z 313 roku zakończył okres prześladowań. Korzystając z religijnej wolności, Efezjanie wybudowali bazylikę ku czci świętej z Magdallah. Za panowania bizantyjskiego imperatora Leona VI Filozofa (886-912) miasto opanowali seldżuccy Turcy. Relikwie św. Marii udało się jednak w porę przenieść do Konstantynopola (899 rok). IV-ta krucjata krzyżowców w 1204 roku dotarła nie do Palestyny, ale nad cieśninę Bosfor - ich łupem padła stolica Bizancjum. Na zajętych terenach zachodnie rycerstwo założyło Cesarstwo Łacińskie. Kres nowym rządom położył w 1261 roku Michał VIII Paleolog (1259-1282). Uchodząc z Bizancjum krzyżowcy rabowali wszystko, co przedstawiało jakąkolwiek wartość. W wyniku tej grabieży relikwie św. Magdaleny trafiły do Francji (do miasteczka Vézelay). Do chwili obecnej św. Maria darzona jest tam szczególnym kultem i adoracją. Poprawność względem hagiografii wymaga zaznaczenia jednej dość istotnej rzeczy - niektórzy naukowcy dowodzą, że w czasie okupacji Konstantynopola bizantyjscy chrześcijanie ukryli część moszczejświętej z Magdali. Relikwie te przenieśli później do monasteru Simona-Petra na św. Górze Athos w Grecji. Rabując sarkofag św. Magdaleny krzyżowcy nie sądzili, że ich łupem padają niepełne relikwie.

Monaster Simona-Petra na św. Górze Athos.
Monaster Simona-Petra na św. Górze Athos.
OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Prawosławna ikona przedstawia św. Marię z Magdallah pod postacią niewiasty w średnim wieku. Zwykle odziana jest w długą szatę, a biała chusta przykrywa jej włosy. W prawej ręce święta trzyma krzyż, a w lewej - naczynie z olejkiem. W ikonografii zachodniej jej atrybutami są: gałązka palmowa, jajko, księga, kadzielnica, czaszka lub zwierciadło. Niemal zawsze św. Marię Magdalenę odnaleźć można na ikonach Ukrzyżowania, Zdjęcia z Krzyża i Złożenia Chrystusa do grobu. Jako jedna z trzech niewiast niosących wonności występuje też przy pustym grobie Zmartwychwstałego.

Pamięć św. Marii Magdaleny Cerkiew czci 4 sierpnia (22 lipca wg kalendarza juliańskiego) oraz w niedzielę niewiast niosących wonności (trzecia niedziela po Wielkanocy). Za gorliwą służbę Panu święta z Magdali została zaliczona w poczet "równych apostołom" (mironosica rawnoapostolnaja Marija Magdalina).

TROPARION, ton 1

Christu nas radi ot Diewy rożdszemusia czestnaja Magdalino Marije posledowała jesi, toho oprawdanija i zakony chraniaszczy; tiemże dnies` wsieswiatuju twoju pamiat` prazdnujuszcze, hrechow razreszenije molitwami twoimi pryjemlem.

KONDAKION, ton 3

Predstojaszczy presławnaja u Kresta Spasowa, so inymi mnogimi, i Matiery Hospodni sostrażduszczy, i slezy toczaszczy, sije w pochwału prynoszasze, hłaholuszczy: czto sije jest` strannoje czudo? Sodierżaj wsiu twar` postradati izwoli, sława dierżawie Twojej.

Ikony św. Marii Magdaleny

Cmentarz wirtualny